Dünya Gazetesi'nden Yeminli Mali Müşavir Abdullah Kiraz'ın Yazısı...
Kiraya İlişkin Tahsilat ve Ödemelerin Banka veya Posta İdaresi Aracılığıyla Yapılması:
İş yeri ve konut kiralama işlemlerine ilişkin yapılacak tahsilat ve ödemelerin banka ve posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsikine yönelik olarak 268 ve 298 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’ne göre;
Konutlarda, her bir konut için aylık 500 lira ve üzerinde; haftalık, günlük veya benzeri şekilde kısa süreli konut kiralamalarında ise tutara bakılmaksızın kira gelir elde edenlerin,
İş yerlerinde, miktar sınırlaması olmaksızın iş yerine kiraya verenler ile kiracıların,
Kiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerini banka ve benzeri finans kurumları veya posta idareleri aracılığıyla gerçekleştirmeleri ve bu kurum ve kuruluşlar tarafından düzenlenen belgelerle bu ödemeleri tevsik etmeleri zorunluluğu bulunmaktadır.
Banka ve benzeri finans kurumları veya posta idareleri aracı kılınmak suretiyle, para yatırma veya havale, çek veya kredi kartı gibi araçlar kullanılmak suretiyle yapılan tahsilat ve ödemeler karşılığında dekont veya hesap bildirim cetvelleri düzenlendiğinden, bu belgeler tevsik edici belge olarak kabul edilecektir. Bankaların internet şubeleri üzerinden yapılan ödeme ve tahsilatlar da bu kapsamdadır.
Söz konusu zorunluluklara uymayanlara kesilecek ceza (Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 355’inci maddesinin o yıl için belirlenen özel usulsüzlük cezası miktarından az olmamak üzere), her bir işlem için bu işleme konu tutarın yüzde 5’idir.
Bu açıklamalar, özellikle düşük ve orta ölçeklerde kira geliri elde eden ev ve işyeri sahipleri ile kira ödemesi yapan işyeri kiracıları açısından son derece önemli sorumlulukları ve bu sorumlulukların yerine getirilmemesi halinde azımsanmayacak ölçüde ceza tutarı ile karşı karşıya kalınabileceği hakkında bilgiler sunmaktadır.
Bu bilgiler hatırda kalması bakımından aşağıda maddeler halinde tekraren ve vurgu ile özetlenmiştir:
Her bir konut için aylık 500 lira ve üzerinde konut kira geliri elde edenler tahsilatlarını nakit (elden) tahsilat şeklinde yerine banka vb. finansal kurumların sisteminden yapmaları zorunludur.
Haftalık, günlük veya benzeri şekilde kısa süreli konut kiralamalarında ise tutarı ne olursa olsun yapılan tahsilatlarının nakit (elden) tahsilat yerine bankacılık sisteminden yapılması zorunludur.
İşyeri kiralama işlemlerinde hem işyerini kiraya verenlerin hem de kiracıların tahsilat ve ödemelerini tutarı ne olursa olsun; nakit (elden) gerçekleştirmek yerine bankacılık sisteminden gerçekleştirmeleri zorunludur.
Bankacılık sisteminden kira tahsilat ve ödemelerin gerçekleştirilmesi zorunluluğu; işyeri kiralamalarında hem kiraya veren hem de kiracı açısından, konut kiralamalarında ise kira geliri elde eden kiraya verenler açısından bulunmaktadır.
Getirilen zorunluluğa uyulmaması halinde işyeri kiralamalarında hem kiracı hem de kiraya veren, konut kiralamalarında ise kira geliri elde eden kiraya veren özel usulsüzlük cezası ile karşı karşıya kalacaktır.
Getirilen zorunluluğa uyulmaması halinde kiracı ve/veya kiraya veren bankacılık sistemi dışında gerçekleşen her bir ödeme ve tahsilat işlemi için ayrı ayrı cezai işleme maruz kalacaktır.
2022 yılı için getirilen zorunluluğa uyulmadığında, zorunluluğa uymayanın;
Bilanço esasında defter tutan birinci sınıf tüccar veya serbest meslek erbabı olması halinde; her bir işlem için 3.400 lira den az olmamak üzere ödeme veya tahsilat tutarının yüzde 5’i oranında,
İkinci sınıf tüccar, defter tutan çiftçi veya kazancı basit usulde tespit olunan kişi olması halinde; her bir işlem için 1.700 lira den az olmamak üzere ödeme veya tahsilat tutarının yüzde 5’i oranında,
Yukarıdaki bentlerde yazılı bulunanlar dışında kalanlarda; her bir işlem için 880 lira den az olmamak üzere ödeme veya tahsilat tutarının yüzde 5’i oranında özel usulsüzlük cezası kesilecektir. Bir takvim yılı için uygulanabilecek azami ceza tutarı 2.500.000 lirayı geçemeyecektir.
Cezai işlemin uygulanması için idarenin önceden bir yazılı bildirimde bulunması zorunluluğu bulunmamaktadır.
Konuyu biraz daha somutlaştıralım:
Belirtilen zorunluluklara uyulmaması halinde, kiraya veren ve kiracı açısından oluşabilecek cezai boyutu ortaya koyabilmek adına tüm bu anlatımlarımızı basit bir örnek ile somutlaştırmaya çalışalım.
Tokat ilinde ikamet eden Ahmet amca, müstakil evinin altındaki 50 metrekare büyüklüğündeki bir işyerini aylığı 550 lira olmak üzere Mehmet Amca’ya bakkaliye olarak kiraya vermiştir.
Mehmet amca basit usulde vergilendirilmekte, Ahmet amcanın da başka da bir geliri bulunmamaktadır.
Mehmet amca her ay kira ödemesini bankacılık sistemi dışında elden nakit olarak Ahmet amcaya ödemiştir.
Bu örnekte, Ahmet amca bir yıl boyunca (12 x 550 = 6.600 lira) işyeri kira geliri elde edecektir.
Bu geliri Gelir Vergisi Kanunu’na göre Gayrimenkul Sermaye İradi olarak değerlendirilecek olup, kira ödemesi sırasında kiracı tarafından da herhangi bir vergi tevkifatı da yapılmadığından (Basit usulde vergilendirilenler yaptıkları ödemelerden gelir vergisi tevkifatı yapmazlar), tevkifatsız iş yeri kira geliri durumunda olan bu gelir için, herhangi bir istisnanın da uygulanması mümkün olamayacağından 2023 yılı Mart ayında verilecek kira geliri beyannamesinde bildirilecek toplam geliri 6.600 lira olacak, bu gelirinden de yüzde 15 Götürü Gider düşüldükten sonra 5.610 lira vergi matrahı üzerinden; ilk gelir diliminde olması nedeniyle de yüzde 15 oranında olmak üzere toplam 841,5 lira vergi hesaplanacaktır.
Şimdi gelelim yazımızın başlığını oluşturan “ASTARI YÜZÜNDEN PAHALIYA GELMESİN AMAN DİKKAT!” başlığının bu örnek olayda da ortaya konulacağı üzere önemine:
Toplam ödenmesi gereken vergi tutarı 841,5 lira olan bir yıllık iş yeri kira ödemesinde;
İşyerini kiraya veren ve kira geliri elde eden Ahmet amca her bir kira bedelini, bankacılık sisteminden talep etmek yerine nakit tahsil etmiş olması nedeniyle; her bir aylık işlem için 880 lira olmak üzere 12 aylık tahsilat için (12 x 880 =) 10.560 lira özel usulsüzlük cezasına maruz kalacak,
b) Basit usuldeki kiracı Mehmet amca da bankacılık sisteminden ödeme yapmak yerine nakit ödeme yapmış olması nedeniyle her bir aylık işlem için 1.700 lira olmak üzere 12 aylık ödeme için toplam (12 x 1.700 =) 20.400 lira özel usulsüzlük cezasına maruz kalacaktır.
Ahmet amcanın ticari kazancı olan bir mükellefiyeti olsaydı ya da Mehmet amcanın basit usul yerine bilanço esasında defter tutan mükellef olsayda, uygulanacak özel usulsüzlük cezaları daha da fazla olacaktı.
Diğer Ahmet amca ve Mehmet amcalara bu yazımızla önemli hatırlatmaları yaparak, onların durumuna düşmemeleri için vergi idaresinin getirdiği bankacılık sisteminden ödeme ve tahsilat yapılması zorunluluğuna uymaya özen göstermeleri için aman dikkat diyoruz.
Astarı yüzünden pahalıya gelmesin…
