Dünya Gazetesi Yazarı Alaattin Aktaş’ın Yazısı...
İlk olarak bir ay önce, 8 Nisan'da yazmıştım. 2023 yılında uygulanacak yeniden değerleme oranı yüzde 100'e doğru yol alıyordu.
Nisan ayının enflasyonu da belli olunca tahmin yapmak daha da kolaylaştı ve adeta felakete doğru gidildiği daha somut olarak ortaya çıktı.
Artık yeniden değerleme oranının yüzde 100’de kalması bile mümkün olmaktan çıktı.
Yeniden değerleme oranı, Yİ-ÜFE’nin ekim sonundaki yıllık ortalama artışına göre otomatik olarak oluşuyor. Bu oranı herhangi bir kurum ya da kişi belirlemiyor.
Yİ-ÜFE’de yıllık ortalama artış nisan sonu itibarıyla yüzde 72.03 düzeyinde. Ekim sonundaki oranı tahmin edebilmek için sekiz alternatifli bir varsayımda bulunduk.
Hani olmaz ya, mayıstan itibaren Yİ-ÜFE hiç artmasa bile ekim ayı sonundaki yıllık ortalama enflasyon yüzde 96.84 olacak.
Yani yeniden değerleme oranı bu düzeyde oluşacak. Lütfen dikkat; “fiyatlar sabit kalsa bile” böyle bir orandan kaçış yok.
Fiyatların hiç artmaması mümkün olamayacağına göre...
Yeniden değerleme oranının yüzde 100’ü aşacağı kesin.
Mayıstan itibaren altı ay boyunca fiyatlar her ay yalnızca yüzde 1 artsa ekim sonundaki yıllık ortalama Yİ-ÜFE artışı yüzde 100.69’u bulacak.
Yani yeniden değerleme oranı bu olacak.
Yİ-ÜFE’deki aylık ortalama artışın altı ay boyunca ortalama yüzde 4 - 5 dolayında gerçekleşeceğini varsaysak, yeniden değerleme oranı yüzde 115 dolayında oluşacak.
Senaryomuzda en yüksek aylık varsayım olarak yüzde 7’ye yer verdik, bu durumda ekim sonundaki yıllık ortalama Yİ-ÜFE artışı yüzde 127’ye dayanacak.
Bir kez daha belirtelim; yeniden değerleme oranını belirleyen herhangi bir kurum ya da kişi yok.
TÜİK ekim ayının üretici fiyat endeksini açıkladığında son on iki ayın endeksinin toplamı ile (Kasım 2021 - Ekim 2022) bir önceki on iki ayın endeksinin toplamı (Kasım 2020 - Ekim 2021) kıyaslanıyor ve ortaya çıkan oran otomatik olarak yeniden değerleme oranını veriyor.
İşte bu oran çok muhtemeldir ki yüzde 115 - 120 aralığında gerçekleşecek.
YDO farklı uygulanabilir mi?
Kısmen uygulanabilir...
Mevcut mevzuat bu konuda Cumhurbaşkanına ancak belli kalemler için sınırlı bir veriyor. Cumhurbaşkanının yetkisini temelde ikiye ayırmak gerek.
Bir kere Cumhurbaşkanının cezalar konusunda yeniden değerleme oranının farklı uygulanmasına karar verme yetkisi yok.
YDO ne çıkarsa cezalar aynı oranda artacak.Dolayısıyla bir dizi vergi, ceza ve harç 2023 yılında bu oran doğrultusunda artacak.
Vergilerde ise durum farklı. YDO’ya bağlı olarak değişen ve vatandaşı en çok ilgilendiren iki vergi var; motorlu taşıtlar vergisi ve emlak vergisi.
Cumhurbaşkanı motorlu taşıtlar vergisini YDO’nun yüzde 20’sinden az, yüzde 50’sinden fazla olmayacak şekilde belirleyebiliyor.
Örneğin YDO yüzde 120 olursa bu oran yüzde 80 aşağı çekilerek yüzde 24’e kadar indirilebiliyor ya da yüzde 50 artırılarak yüzde 180’e kadar çıkarılabiliyor.
Hatırlayalım, geçen yılın ekim ayında oluşan bu yıla ilişkin yüzde 36.20 düzeyindeki YDO, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kararıyla MTV için yüzde 25 olarak uygulanmıştı.
Şimdi öyle bir gidişat var ki, YDO eğer yüzde 120’yi bulursa Cumhurbaşkanı yetkisini tümüyle kullansa bile MTV artışı yüzde 24’e ancak inecek.
Eğer bu yılın yüzde 36.2’lik YDO’su ile yüzde 25’lik MTV artışı arasındaki dengenin gözetileceği varsayılırsa MTV’deki 2023 artışı yüzde 80 dolayında olacak demektir.
Emlak vergisi artışında da rekor
Emlak vergisi her yıl eğer aksi yönde bir karar alınmamışsa YDO’nun yarısı kadar artıyor. Şu durumda 2023 yılının emlak vergisi artışı yüzde 60’a yakın olacak.
Ancak Cumhurbaşkanı emlak vergisinin de YDO kadar artmasına karar verebilir.
Öyle bir durumda emlak vergisinde rekor bir artış görülecek. Gerçi artış yüzde 55 - 60 arasında oluşsa bile o da bir rekor...
