Haber Türk'ten Ahmet Hamdi Girgin'in haberine göre, Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı'nın (TEPAV) Merkez Bankası verilerinden oluşturduğu Doğrudan Yatırımlar Bülteni yayınlandı.
2022 yılı ilk dokuz ayında doğrudan yabancı yatırım girişleri 9,3 milyar dolar, yurt dışına doğrudan yatırım çıkışları 3,7 milyar dolar olurken, net girişler 5,6 milyar dolarlık seviyesi ile geçen yılki düzeyde gerçekleşti.
Üçüncü çeyrekteki hareketler de doğrudan yabancı yatırım girişlerine bağlı olarak azaldı, net girişler bir önceki çeyreğe göre 2,4 milyar dolar geriledi. 2022 yılı Ocak-Eylül döneminde, doğrudan yabancı yatırımlar mayıs ayındaki 1,9 milyar dolarlık net giriş hariç düşük seyretti.
İlk dokuz aylık gelişmeler 2021 yılının aynı dönemi ile karşılaştırıldığında, doğrudan yabancı yatırımcı girişleri ve yurt dışına doğrudan yatırım çıkışları 0,5 milyar dolar geriledi, net doğrudan yatırım girişinde 17 milyon dolarlık sınırlı artış gerçekleşti.
Öte yandan, Ocak-Eylül 2022 döneminde, gayrimenkul kaynaklı net girişler 2021 yılında 3,95 milyar dolar iken, bu yıl yüzde 21,3 artışla 4,79 milyar dolara yükseldi. Toplam payı da yüzde 71’den yüzde 86’ya ulaştı. Yani gayrimenkul yatırımları hariç doğrudan yatırım kaynaklı net sermaye girişi 787 milyon dolara geriledi.
GAYRİMENKULÜN PAYI YÜZDE 15'TEN 90'LARA ÇIKTI
Bu dönemde dikkat çeken en önemli gelişme, gayrimenkul kaynaklı yatırımların sürekli artması ve toplam girişler (net) içindeki payının yüzde 15’lerden yüzde 90’lara çıkması oldu. Türkiye’de yabancıların taşınmaz edinimleri ve vatandaşlık hakkına yönelik mevzuat değişiklikleri yabancıların gayrimenkul alımlarının artışında önemli rol oynadı.
Yabancıların gayrimenkul alımlarının artışında Türkiye’de yabancıların taşınmaz edinimleri ve vatandaşlık hakkına yönelik mevzuat değişiklikleri etkili oldu. 2012 yılında çıkarılan 6302 sayılı “Mütekabiliyet Yasası” değişikliğiyle, daha önce yabancı uyruklu bir kişinin Türkiye’de taşınmaz edinimi koşulu olan ve yabancı uyruklu kişinin ülkesinde Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına aynı hakkın tanınmasını şeklinde tanımlanan karşılıklılık şartı kaldırıldı.
Diğer taraftan, sınır komşusu ülke vatandaşlarının sınır illeri hariç mülk edinmeleri mümkün kılındı. 2017 yılında katma değer istisnası getirildi, yurt dışında çalışma izni alarak yerleşen Türk vatandaşları ile yabancıların bedelini döviz olarak getirmeleri durumunda katma değer vergisinden muaf olma hakkı tanındı.
Yabancılar açısından konut piyasasını cazip kılacak bir diğer düzenleme de 2018 yılında yapılan “Türk Vatandaşlığı Kanunu” değişikliği ile Türkiye’de gayrimenkul sahibi yabancıların Türk vatandaşlığına geçişi için gereken asgari taşınmaz bedelinin 1 milyon dolardan 250 bin dolara düşürülmesi. (2022 yılında Türk lirasında yaşanan hızlı değer kaybı nedeniyle söz konusu tutar 400 bin dolara çıkarılmıştır). İlgili mevzuat düzenlemelerini izleyen 2013-2014 yılları ile 2018 yıllarında yabancıların konut alımlarının hızlandığı gözlendi.
GİRİŞ 20 MİLYAR DOLAR SEVİYESİNDEN 5 MİLYONUN ALTINA GERİLEDİ
2006 yılı sonrası doğrudan yabancı yatırım girişlerinin seyri incelendiğinde, 2011 ve 2015 yılları dışında, aşağı yönlü bir eğilim izlediği, net girişlerin de buna paralel olarak yaklaşık 20 milyar dolar düzeyinden 5 milyar doların altına kadar gerilediği gözlendi. 2022 yılında da sınırlı bir artış yaşandı.
Doğrudan yatırım girişleri 2007 yılında 22 milyar dolar ile tarihi yüksek seviyeye yükseldi, 2020 yılında 7,8 milyar dolara kadar gerilemiştir. İstisnai yıllar 2011 ve 2015 oldu. Bu yıllarda doğrudan yabancı yatırım kaynaklı girişler sırasıyla 16,2 milyar dolar ve 19,3 milyar dolar olarak gerçekleşti.
Net doğrudan yatırım girişlerinin seyri de buna paralel; 2007 yılında 19,9 milyar dolar ile zirve yaparken, 2020 yılında 4,6 milyar dolar olan en düşük seviyeye geriledi. 2011 ve 2025 yıllarında da 13,8 milyar dolar ve 14,2 milyar dolarlık girişler ile o döneme özel artışlar gerçekleşti. 2021 yıl sonu ve 2022 Eylül itibarıyla yıllık net yabancı yatırım girişleri 6,9 milyar dolar ile düşük düzeyini korudu.
Bu dönemde dikkat çeken diğer bir gelişme de, gayrimenkul kaynaklı yatırımların sürekli artması ve toplam girişler (net) içindeki payının yüzde 15’lerden yüzde 90’lara çıkması. Gayrimenkul alımları (net) 2006 yılında 2,9 milyar doları düzeyinde iken 2021 yılında 5,6 milyar dolara, Eylül 2022 itibarıyla yıllıklandırılmış veriler ile 6,5 milyar dolara ulaştı.
Net girişler içindeki pay ise yüzde 15,2’den 2021 yılında yüzde 81,9’a, Eylül 2022’de de yüzde 93,9’a ulaştı. Diğer bir ifadeyle, yabancıların gayrimenkul alımları temel doğrudan yatırım kaynağı oldu; gayrimenkul dışında doğrudan yabancı yatırım girişleri 2021 yılında 1,2 milyar dolara, Eylül 2022 itibarıyla da 421 milyon dolara geriledi.
9 AYLIK DÖNEMDE YABANCILARA 50 BİN 173 KONUT SATILDI
Ocak-Eylül 2022 döneminde yabancılara toplam 50 bin 173 adet konut satışı yapıldı, geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 32,2 arttı. Söz konusu konutların yüzde 9 bin 311’i Rusya, 6 bin 540’ı İran ve 5 bin 255’i Irak uyruklu vatandaşlar tarafından satın alındı. Özellikle Rusya vatandaşlarının konut alımlarındaki hızlı artış dikkat çekti. Satışların 19 bin 554’ü İstanbul, 14 bin 656’sı ise Antalya’da yapıldı. Antalya’da yabancılara yapılan konut satışları geçen yılın iki katı.
