Posta'dan İpek Alemdar Göde'nin haberine göre, Kahramanmaraş Pazarcık’ta 6 Şubat'ta 04.17'de, aynı gün Elbistan'da ise saat 13.24'te 7.6 büyüklüğünde deprem oldu. Depremde çok sayıda kişi hayatını kaybetti. Deprem, Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman, Diyarbakır, Adana, Osmaniye, Gaziantep, Şanlıurfa, Malatya ve Kilis'te büyük yıkıma yol açtı. Faciada ise iki bina dikkat çekti. Malatya’daki Kadın Doğum ve Çocuk Hastanesi ile Antep’teki İnayet Topçu Hastanesi, zeminlerine yerleştirilen sismik izolatör sayesinde hasar almadı. Deprem hasarını yüzde 80 oranında azalttığı bilinen sismik izolatörler böylece yeniden gündeme geldi. Peki sismik izolatörler sarsıntılarda ne işe yarıyor, hangi yapılarda kullanılabiliyor ve maliyeti ne kadar? Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Erçin Kasapoğlu sismik izolatörlerin kullandığı alanlara dair “Sismik izolatör binaların altına konulan ve amortisör gibi çalışan kauçuk elastik pabuçlardır. Bunlar deprem dalgalarını sönümlendirerek dalgaların binaya yansımasını engeller. Bina sallanır ancak ama yıkılmaz. Japonya’da, ABD’de çok yaygın olarak kullanılan bir güçlendirme sistemidir” dedi. ESKİ BİNALARDA İZOLATÖRLER NASIL KULLANILIYOR? Sismik izolatörlerin sadece yeni binalara değil eski binalarda da uygulandığını ifade eden Kasapoğlu, “Betonarme binaların hepsinde kullanılan bir sistemdir. Bina yapılırken sismik izolatörler yerleştirilebilir ancak mevcut yapılarda da kullanılabilir. Burada atılması gereken adımlar kolonların sistemli bir şekilde vinçlerle kaldırılarak sismik izolatörler yerleştirilebilir” şeklinde konuştu. “GÜÇLÜ BİNAYI KORUDUĞU GİBİ ZAYIF BİNAYI DA KORUR” İzolatörlerin zayıf binaları güçlendirmede de önemli rol oynadığını ifade eden Kasapoğlu, “Bina maliyetlerini yükseltebileceği için birinci derece deprem bölgelerinde zorunlu tutulma ihtimali yoktur. Ama tabi depreme dayanıklı bina sadece bu yöntemle yapılır demek doğru olmaz. Bu izolatörleri kullanmadan da depreme dayanıklı binalar yapılabilir. O nedenle böyle bir zorunluluk getirmek söz konusu değildir. Bilinen bir gerçek her türlü zemine dayanıklı binalar yapmak mümkündür. Mühendislik teknolojileri bunlar için yeterli. Önemli olan mevcut binalarımızı denetimden geçirmek dayanıksız olan sütunlara çelik kılıflar geçirmek de koruma yöntemleri arasında bulunuyor. Binaların olanaklı olduğu ölçüde dayanıklı hale getirilmesi olanaklı değilse de yıkılması gerekir. Başka bir çözüm yolu yok. Sismik izolatörler sağlam binaları nasıl koruyorlarsa zayıf binaları da o kadar koruma özelliğine sahiptir” dedi. İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) İstanbul Şube Başkanı Füsun Sümer, sismik izolatörlerin kullanımına ilişkin, “Sismik izolasyon, yapı tasarımında deprem enerjisine müdahale etmek için yapının temel seviyesinde veya rijit bir bodrum katı varsa bodrum katı üst seviyesine yerleştirilen ileri teknolojik cihazlarla deprem enerjisinin üstyapıya etkisini azaltan ve deprem anında yapının hareket etmesini sağlayarak koruyan uygulama. Sismik izolasyonun kullanılabilir olması için yapının diğer taşıyıcı elemanlarının da sağlam olması gerekir. Tasarım, uygulama ve denetim aşamalarının tümü titizlikle yapılmalıdır” ifadelerini kullandı. DEPREM SONRASI HEMEN KULLANILACAK ALANLAR Sismik izolatörlerin deprem sonrasında hemen kullanılması gereken alanlarda vazgeçilmemesi gereken bir uygulama olduğuna dikkat çeken Sümer, “Deprem sonrası "hemen kullanım" gerektiren hastane, itfaiye, veri merkezleri, okullar, köprü ve viyadükler gibi varlığından kısa süreli de olsa vazgeçilmemesi gereken yapılar için sismik izolasyon elverişli bir yöntemdir” şeklinde konuştu. İZOLATÖR UYGULAMASI ÖNCESİ ZEMİN YAPISI Sismik izolatörlerin kullanımından önce zemin yapısına dikkat edilmesi gerektiğini ifade eden Sümer, “Sismik izolasyonun projelendirme çalışmalarının doğru yapılması, zemin zayıf ise mutlaka önce zemin iyileştirme çalışmalarının tamamlanması gerekir. Sıvılaşma potansiyeli olan çok zayıf zemin üzerine inşa edilecek bir yapıda yalnızca radye temel yapmak veya sismik izolasyona güvenmek yeterli değildir. Mutlaka gereken zemin iyileştirme çalışmalarının yapılıp yapı temelinin öncelikle sağlama alınması gerekir. Sismik izolasyon üstyapıya enerjinin transferini önler, üstyapının hareket etmesine olanak tanır ve böylelikle deprem anındaki can ve mal kaybını engelleyebilir. Burada unutulmaması gereken bir diğer konu üstyapıya ait diğer taşıyıcı elemanlarının da kusursuz tasarlanmış ve imal edilmiş olması gerektiğidir” dedi. “YÜZDE 10 ORANINDA ARTIŞ OLUR” ESTÜ Sismik İzolatör Test Laboratuvarı sorumlusu Prof. Dr. Gökhan Özdemir, sismik izolatörlerin maliyetine ilişkin, “Özellikle sosyal medyada bu işin çok pahalıya mal olacağı ile ilgili ifadeler yer alıyor. Aslında bu durum hiç de böyle değil. Kaba inşaatın bir oranı olarak vermek gerekirse standart bir konut yapısında diyelim ki 5 katlı bir bina olsun. Bu 5 katta binanın kaba inşaatının yüzde 10 artış olacak şekilde bu ürünleri kullanabiliriz. Tabi unutulmasın binamızın boyutu büyüdükçe bu maliyetler çok daha aşağı seviyelere düşüyor. Örneğin bir hastane özelinden konuşacak olursak kaba inşaatın yüzde 3'üne kadar düşebilen bir orandan bahsedebiliriz. Dediğim gibi yüzde onluk bir oran standart 5 katta bir yapı için temsil edici olacaktır. Burada tabii esas soru şu depremi yaşadık. Çok büyük can kayıpları var yıkımlar oldu ve her şeyi kaybettik şimdi acaba yüzde 10 bu kayıplarımızla ölçülebilecek bunları karşılayabilecek bir değer mi? Bunu sorgulamamız gerekiyor” ifadelerini kullandı. İZOLATÖRLERİN MALİYETLERİ NELER? İzolatörlerin maliyetleri ortalama 4 bin dolar dolaylarında bulunuyor. İzolatörlerin kullanımı binadaki kat sayısı ve daire sayısına göre değişkenlik gösteriyor. İzolatörün bir daire için ortalama maliyeti 100 bin lirayı buluyor. Bir binadaki daire sayısı artıkça izolatör maliyeti de azalıyor. BİNADA İZOLATÖR OLDUĞUNU NASIL ANLARIZ? Bir binada izolatör olup olmadığını binanın alt katında kolonların tavan ile birleştiği noktada açık bir şekilde görebilirsiniz.