Bir Emlak Devinden Ulusal Krize
Çin’in 1,4 milyarı aşan nüfusu düşünüldüğünde, gayrimenkul sektörünün ülke ekonomisi için ne denli kritik olduğu anlaşılıyor. 2017’de ülke ekonomisinin yaklaşık yüzde 25’ini oluşturan bu sektör, uzun yıllar boyunca büyümenin lokomotifi oldu. Evergrande ise 1996’da Xu Jiayin tarafından kurulmuş, 2018’de dünyanın en değerli emlak şirketi unvanını elde ederek zirveye çıkmıştı.
Her yıl yaklaşık 600 bin konut üreten şirket, Çin’de konut arzının büyük bölümünü sağlıyor, orta ve üst gelir grubuna hitap eden projeleriyle ülkenin dört bir yanında yükseliyordu. Ancak “daha büyük proje, daha fazla borç” anlayışıyla büyüyen Evergrande için işler 2021’den itibaren tersine döndü.
Sert Fren Krizi Derinleştirdi
Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in emlak geliştiricilerine yönelik borçlanma limitlerini sıkılaştırması, Evergrande’nin finansman kanallarını kesti. Yeni kredi alamayan şirket, devasa projelerini tamamlayamaz hale geldi. Teslimatlar aksayınca halkın güveni sarsıldı, satışlar durdu ve zincirleme bir kriz başladı.
2021’de şirketin toplam borcu 310 milyar dolara ulaştı. Bu yük yalnızca Evergrande’yi değil; Country Garden, Kaisa Group, Fantasia Holdings, Sunac, Sinic Holdings ve Modern Land gibi diğer dev geliştiricileri de batağa sürükledi. Çin’in emlak piyasası, o tarihten bu yana toparlanmakta zorlanıyor.
Borsadan da Silindi
Evergrande’nin çöküş süreci uluslararası boyut kazandı. Şirket 2023’te ABD’de iflas başvurusu yaptı, Ocak 2024’te Hong Kong mahkemesi tasfiye kararı verdi. Son olarak geçtiğimiz hafta, 15 yılı aşkın süredir işlem gördüğü Hong Kong Borsası’ndan çıkarıldı.
Aşırı Büyümenin Bedeli
Ekonomistler, Evergrande örneğinin “kontrolsüz büyümenin” nasıl bir felakete dönüşebileceğini gösterdiğini söylüyor. Bankaların kredi dağıtma iştahı, otoritelerin yıllarca süren sessizliği ve şirketlerin devasa projelere girme hırsı, sonunda zincirin kopmasına yol açtı.
Bugün Çin’de yalnızca gayrimenkul sektörü değil, ekonominin tamamı bu güvensizlikten etkileniyor. Çünkü emlak yalnızca yatırım değil, halkın en büyük birikim aracı. Evergrande’nin çöküşü, milyonlarca ailenin umutlarını da beraberinde yıktı.
Belki de bu hikâyeden çıkarılacak en büyük ders şu: Ekonomide ani frenler bazen kazayı önlemek yerine çok daha büyük facialara yol açabilir. Dengeli ve temkinli bir büyüme ise uzun vadede en güvenli yol olabilir.