Hürriyet Gazetesi'nden Noyan Doğan'ın Yazısı... Hürriyet Gazetesi’nin düzenlendiği Gayrimenkul Zirvesi için 22 Nisan tarihinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ndeydik. Zirveden bir gün önce hem Kuzey Kıbrıs’ı dolaşma, hem de ekonomisi hakkında bilgi alma fırsatımız oldu. Gözlemlerimi paylaşayım. Açıkçası, ‘Kuzey Kıbrıs’ın ekonomisi, gayrimenkul üzerinden gelişiyor’ dersem, sanırım hiç de yanılmış olmam. Hemen hemen her bölgede bir gayrimenkul projesi ile karşılaştık; bir kısmı tamamlanmış, bir kısmı yeni başlamış, bir kısmı da halen devam ediyor. Öğrendiğime göre de bundan sonra da yeni projeler gelişecek. Hal böyle olunca da yerel işadamlarının çoğunluğu da inşaatçılığa soyunmuş; kimileri yabancı ortaklıklarla, kimileri kendi imkanları ile projeleri yürütüyor. Yoğun İlgi Var Peki, bu kadar inşaat projesi Kuzey Kıbrıs için fazla değil mi? Konu yabancılar olunca fazla değil. Yapılan projelerin çoğunluğu da daha maket aşamasındayken satılıyor. Kimler alıyor? Tahmin edeceğiniz gibi yabancılar. Ada’ya ciddi boyutta yabancı ilgisi var. İngilizler, Almanlar, Portekizliler, Ruslar gayrimenkul satın almak için adeta sıraya girmiş durumdalar. Öyle hale gelmiş ki, Ada’ya geliyorlar, projeyi beğeniyorlar, Ada’daki Türk bankası ile kredi için anlaşıyorlar, ülkelerine dönüp bankanın oradaki şubesinden gerekli işlemleri yürütüyorlar. Fiyatlar Artıyor Tabi, yabancı ilgisi bu kadar yoğun olunca da Ada’da gayrimenkul fiyatları kelimenin tam anlamıyla uçmuş. Bir kere şunu belirteyim, fiyatlar TL üzerinden değil, tamamen pound üzerinden. Fiyatlar nedir diye soracak olursanız; büyüklüğüne ve bölgesine göre değişmekle birlikte, daireler 40 - 50 bin pounddan başlıyor. Villa fiyatları ise 150 - 200 bin pounddan başlıyor, 900 bin, hatta 1 milyon pounda kadar çıkıyor. Kabaca TL üzerinden en düşük müstakil evin bedeli 2.5 milyon liradan başlıyor, 18 milyon liraya kadar gidiyor. Gayrimenkule yabancıların gösterdiği ilgi beraberinde kira fiyatlarını da etkilemiş ve kiralar adeta fırlamış. Basit bir örnek vereyim; Girne’de, iki odalı bir dairenin aylık kirası 7-8 bin liralardan başlıyor. Yatırımın Geeri Dönüşü Gözlemlerime göre, gelinen bu noktanın yarattığı iki sorun var. Birincisi, Ada halkının konut sahibi olması, özellikle de yeni konut sahibi olması, neredeyse imkansız hale gelmiş ki, kira ödemekte bile zorluk çekiliyor. İkincisi, yabancılar, konuya yatırım amaçlı baktıkları için, yüksek kiralarla yatırımın geri dönmesini bekliyorlar. Hatta konutlar satılırken, ‘şu kadar zamanda geri döner, bu kadar zamanda yatırımınızı geri alabilirsiniz’ denerek satılıyor. Üretim ve İstihdam Burada sorun ne? Gayrimenkul olsun, pazar var, talep var; sorun yok ama, Kuzey Kıbrıs’ın gayrimenkulün dışında üretime ve istihdama da ciddi ihtiyacı var. Çünkü Ada’nın başta enerji, su gibi aşılması gereken ciddi sorunları da var. Bacasız sanayi dediğimiz turizmden vazgeçmeden, hatta turizmi sadece kumar turizmini endekslemeden -ki, bunun için turizme yatırım yapılması gerekiyor- Ada’nın ekonomisinin büyümesi ve istihdamını artırması içten bile değil. Güvenli Sistem Gerekli Son olarak buradan sigorta şirketlerine de bir tüyo vereyim. Kuzey Kıbrıs’ta gayrimenkul projeleri bu kadar yaygın olmasına karşın maalesef güvence sistemi yok. Öğrendiğime göre de yabancılar, projeden konut alırken, ‘müteahhit projeyi bitiremezse ne olacak, bunun sigortası neden yok?’ diye soruyorlarmış. Kimileri, tereddüt edip, konut almaktan bile vazgeçiyormuş. Anlayacağınız, Kuzey Kıbrıs’ta, bina tamamlama sigortası benzeri bir sigorta sistemine acil ihtiyaç var. Benden söylemesi.