Amaç: Dijital Değer Haritaları ile Şeffaflık
Değer Bilgi Merkezi'nin temel amacı, taşınmazların piyasa değerinin dijital haritalarla belirlenmesi. Bu sayede:
- Spekülatif fiyat artışlarının önüne geçilmesi,
- Vergi kayıplarının azaltılması,
- Piyasa şeffaflığının sağlanması hedefleniyor.
Kamu mali yönetimi, özel hukuk ve ticari hayat açısından bu uygulamanın önemli etkiler doğurması bekleniyor. Uzun yıllardır güncellenmeyen taşınmaz değerleme mevzuatı göz önüne alındığında, bu sistem önemli bir reform olarak değerlendiriliyor.
Vergisel Etkiler ve Hukuki Altyapı İhtiyacı
Yeni sistemin hayata geçirilmesi, vergi sisteminde ciddi değişiklikler anlamına geliyor. Ancak, sistemin sağlıklı çalışabilmesi için bazı yasal, idari ve teknik altyapıların tamamlanması gerekiyor.
Doç. Dr. Nuray Aşçı Akıncı’nın "Teori ve Uygulamada Emlak Vergisi" adlı kitabı, bu süreçte uluslararası örnekler ve hukuki analizler açısından önemli bir kaynak olarak öne çıkıyor.
Mevcut Uygulamadaki Sorunlar
Emlak Vergisi şu an Vergi Usul Kanunu’na göre belirlenen vergi değeri üzerinden hesaplanıyor. Ancak:
- Dört yılda bir belirlenen bu değerler, piyasa gerçeklerinden uzak olabiliyor.
- Emlak Vergisi Kanunu ile Tüzük arasında "vergi değeri" tanımı konusunda uyumsuzluklar bulunuyor.
- Bu da mükellefler ile belediyeler arasında sık sık dava süreçlerine neden oluyor.
Yeni sistemle birlikte dijital değer haritaları sayesinde daha adil ve gerçek piyasa değerine yakın bir vergi matrahı belirlenmesi mümkün olabilir.
Tapu Harcı ve Değer Artış Kazancı Açısından Etkileri
- Tapu harcı uygulamasında beyan esas olsa da, düşük beyan yaygın. Dijital değer haritaları, düşük beyanın tespitini kolaylaştırabilir.
- Değer artış kazancı açısından ise, iktisap ve satış bedeli arasındaki farkın doğru tespiti için bu sistem önemli bir destek sağlayacaktır.
Değer Haritalarının Hukuki Statüsü
Dijital değerlerin hukuken bağlayıcı olabilmesi için yasal düzenleme şart. Aksi takdirde bu veriler yalnızca “emsal değer” niteliği taşıyacak. Vergi Usul Kanunu, Emlak Vergisi Kanunu, Harçlar Kanunu ve ilgili tüzüklerde değişiklik yapılmadan otomatik matrah olarak kabul edilmeleri mümkün değil.
Mükellef Hakları ve Hukuki Güvence
Taşınmaza biçilen değere karşı mükelleflerin itiraz hakkı açık biçimde tanımlanmalı. Bu, anayasal vergilendirme ilkeleri ve hak arama özgürlüğü açısından kritik bir konu. Ayrıca:
- Dijital değer kayıtları vergi davalarında delil olarak kullanılabilecek.
- Ancak bu verilerin objektif ve güncel olduğunun da ispatı gerekebilir.
- Mükellef ve idare tarafları arasında değer farklarının açıklanması ve ispat yükümlülüğü oluşacaktır.
Yetki, Görev ve Süre Tartışmaları
Değerli konut vergisinde yaşanan benzer şekilde:
- Mahkeme yetkisi (örneğin sadece Ankara’da mı dava açılabilir?)
- Görevli mahkeme türü (vergi mi, idare mi?)
- Dava açma süreleri gibi konuların tartışmalara konu olması muhtemeldir.
Değer Bilgi Merkezi'nin devreye girmesiyle birlikte Türkiye gayrimenkul sektöründe hem vergi adaleti hem piyasa şeffaflığı yönünde önemli bir adım atılmış olacak. Ancak sistemin başarısı, hukuki çerçevenin sağlam temellere oturtulmasına bağlı.
