Türkiye'nin sarsılmaz gerçeği olan deprem tehlikesi, ülke genelindeki yaklaşık 6 milyon riskli konutla birlikte gündemin en üst sıralarında yer alıyor. Özellikle uzmanların her fırsatta uyardığı İstanbul'da 1.5 milyon riskli yapının 600 bini için zaman daralırken, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, evlerini dönüştürmek isteyen vatandaşlara yönelik kapsamlı destek paketleri sunuyor. İşte hibe, faiz destekli kredi, vergi muafiyetleri ve kira yardımlarını içeren kentsel dönüşüm rehberi…
Deprem Riski ve Acil Dönüşüm İhtiyacı
Türkiye genelinde yaklaşık 6 milyon konutun risk kapsamında olduğu belirtilirken, bu yapıların 2 milyonu için acil eylem gerekiyor. Deprem alarmının en güçlü çaldığı İstanbul'da ise tablo daha da kritik: 1.5 milyon riskli konutun 600 bini için "acil dönüşüm" kodu verilmiş durumda. Yapısının sağlamlığından emin olmayan veya eski evini güvenli hale getirmek isteyen vatandaşlar için Bakanlık tarafından sunulan finansal destekler, dönüşüm sürecini başlatmak için büyük bir fırsat sunuyor.
İstanbul'a Özel Dev Destek: "Yarısı Bizden" Kampanyası
İstanbul'daki dönüşümü hızlandırmak için tasarlanan ve süresiz olarak devam edeceği açıklanan "Yarısı Bizden" kampanyası, en avantajlı destek olarak öne çıkıyor.
Finansman: Her bir konut için 875 bin TL hibe, 875 bin TL kredi ve 125 bin TL taşınma desteği sağlanıyor. Böylece toplam destek 1 milyon 875 bin TL'ye ulaşıyor.
Taşınma Desteği: 125 bin TL'lik taşınma desteği, evde ev sahibi oturuyorsa ev sahibine, kiracı varsa kiracıya ödeniyor.
Vade ve Faiz: Kredi ödemeleri, yapı ruhsatı alındıktan 2 yıl sonra başlıyor ve 10 yıl vadeye yayılıyor. Ödemenin başladığı ilk yıl faiz uygulanmazken, sonraki yıllarda TÜFE oranının yarısı kadar güncelleme yapılıyor.
Uygulama: Site bazlı büyük dönüşümlerde TOKİ ve Emlak Konut gibi kamu kurumları devreye girerek vatandaşları müteahhit bulma derdinden kurtarıyor.
Faiz Destekli Kredi ve Vergi Avantajları
Sadece İstanbul değil, tüm Türkiye'deki riskli yapı sahipleri için de önemli destekler mevcut:
Faiz Destekli Kredi: Konut yapımı için 1 milyon 250 bin TL (10 yıl vade), işyeri yapımı için 800 bin TL (7 yıl vade) ve güçlendirme için 320 bin TL'ye kadar faiz destekli kredi veriliyor.
Faiz Desteği: Devlet, bu kredilerde ilk konut için yıllık 840 baz puan (aylık %0.70) faiz desteği sağlıyor. Örneğin, banka faizi %3.70 ise vatandaş %3 faiz ödüyor.
KDV ve Harç Muafiyeti: Kentsel dönüşüm kapsamında inşa edilen binalar için KDV oranı %18 yerine %1 olarak uygulanıyor. Ayrıca, süreçteki tüm vergi ve harçlardan muafiyet tanınıyor.
Dar Gelirliye Özel Model: "Oturma Hakkı"
Dönüşüm maliyetlerini karşılayamayacak durumda olan dar gelirli veya yoksul vatandaşlar için farklı bir model devrede.,
Başka bir mülkü veya yoksulluk sınırını aşan geliri olmayan vatandaşlardan hiçbir bedel talep edilmiyor. Evleri dönüşüme giren bu kişiler, depreme dirençli yeni evlerine yerleşiyor. Yeni evin değeri üzerinden (örneğin eski evi 1 milyon TL, yeni evi 5 milyon TL ise 1/5 oranında) tapudan hisse alıyor ve her iki eş de ömür boyu bu evde oturma hakkı kazanıyor.
Kira Yardımları (Yeni Yılda Artış Bekleniyor)
Evi dönüşüme giren vatandaşlara 18 ay (riskli ve rezerv alanlarda 48 ay) boyunca kira desteği veriliyor. Güncel tutarlar şöyle:
İstanbul: 8.000 TL
Ankara, Antalya, Bursa, İzmir: 6.500 TL
Diğer Büyükşehirler: 5.500 TL
Kalan İller: 4.500 TL
Riskli yapıdaki kiracılara ise iki aylık kira yardımı tek seferde ödeniyor. Bu bedellerin yeni yılda artırılması gündemde.
Süreç Nasıl Başlıyor? Risk Tespiti Yaptırmak
Binanızın dayanıklılığını ölçtürmek için iki yol bulunuyor:
Hızlı Tarama Testleri: Genellikle belediyeler veya STK'lar tarafından yapılan, bilgi amaçlı ön değerlendirme testleridir. Binadan karot alınmaz, gözlemsel verilere (çatlak, malzeme kalitesi) bakılır.
Riskli Yapı Tespiti (Resmi Süreç): Yalnızca Bakanlık lisanslı firmalarca yapılır. Tek bir kat malikinin başvurusu yeterlidir. Binadan karot alınır ve laboratuvarda incelenir. Maliyeti binanın büyüklüğüne göre 50 bin TL'den başlar.
Resmi tespit sonucunda bina "riskli" çıkarsa, 90 günü geçmemek üzere verilen süre içinde tahliye ve yıkım süreci yasal olarak başlar.
