Son yıllarda derinleşen ekonomik koşullar, kentsel dönüşüm hamleleri ve deprem gerçeği, konut piyasasında dengeleri altüst etti. Özellikle İstanbul gibi metropollerde kiralık konuta ulaşmak, asgari ücretli bir aile için neredeyse imkansız hale geldi. Ancak piyasadaki sorun sadece "yüksek fiyat" değil; "standart" ve "güven" sorunu da krizi derinleştiriyor.
Harabe Evlere Saray Kirası İsteniyor
Arzın talebe yetişemediği mevcut tabloda, oturulmayacak durumdaki evler için dahi 20 bin TL’yi aşan kira bedelleri talep ediliyor. Yıkılmak üzere olan, tek kuruş masraf yapılmamış dairelere biçilen bu değerler, bölgedeki rayiç bedelleri de yukarı çekerek suni bir pahalılık yaratıyor. Kentsel dönüşüm nedeniyle evi yıkılan vatandaşlar ise çaresizlikten bu fahiş fiyatları kabul etmek zorunda kalıyor. Devletin kira yardımları ise ne yazık ki bu "fırsatçı" piyasa hızına yetişemiyor.
Ev Sahibi Cephesi: Kötü Kiracı Evden Ediyor
Madalyonun diğer yüzünde ise ev sahiplerinin mağduriyeti var. "Kötü komşu ev sahibi yapar" atasözü, günümüzde "kötü kiracı evden bezdirir" haline dönüştü. Temiz teslim aldığı evi harabeye çeviren, duvarları tuval gibi kullanan, mutfak dolaplarını kıran ve çıkarken aidat borçlarını ev sahibine yıkan kiracı profili, mülk sahiplerini kiralama yapmaktan soğutuyor. 10 bin TL kira alınan bir evde, kiracı çıktıktan sonra oluşan 120 bin TL'lik tadilat masrafı, ev sahiplerini mülklerini satmaya zorluyor.
Kiralama Ekspertizi ve Denetim Sistemi
Sektör temsilcileri, piyasadaki bu kaosu bitirmek ve iki tarafı da güvence altına almak için araç alım-satımındakine benzer bir "Kiralama Ekspertizi" modelini öneriyor. Bu sistemin hayata geçmesi durumunda süreç şu şekilde işleyecek:
Kiralama Öncesi Standart: Bir evin kiralanabilir olması için belirli standartları (boya, tadilat, demirbaş sağlamlığı) karşılaması şart koşulacak.
Resmi Kayıt: Noter benzeri yetkili bir ekspertiz kurumu, evin durumunu raporlayacak.
Çıkış Denetimi: Kiracı evi boşaltırken devlet destekli yetkili kuruluşlar devreye girecek. Evin nasıl bırakıldığı, demirbaşların durumu ve aidat ödemeleri denetlenecek.
Bu sistem sayesinde; harabe evlere fahiş kira istenmesinin önüne geçilirken, ev sahipleri de mülklerinin hor kullanılmasına karşı hukuki bir güvenceye kavuşmuş olacak. Bu yöntem, mahkemeleri kilitleyen tahliye ve tazminat davalarını da en aza indirecek en güçlü formül olarak görülüyor.
Devlet Ev Sahibi Rolüne Hazırlanıyor
Öte yandan devlet, arz sorununu çözmek için TOKİ eliyle 500 bin sosyal konut hedefine koşarken, dünyada uygulanan "devletin ev sahibi olduğu" modeli de Türkiye'de hayata geçiriyor. İlk etapta İstanbul'da 1.500 konutun, rayiç bedelin yarısı fiyatına ve 3'er yıllık periyotlarla devlet tarafından kiraya verilmesi planlanıyor. Arzın artması ve ekspertiz gibi denetim mekanizmalarının devreye girmesiyle piyasanın regüle edilmesi hedefleniyor.